Ik neem je mee naar het hof van ‘Su Componidori’: we gaan naar Oristano, naar de Sartiglia!
Ondanks het feit dat het evenement een paar honderd kilometer van mijn huis plaatsvindt en het niet gaat om een van de voorouderlijke rituelen die verband houden met het carnaval van de Barbagia, is het ritueel waar ik je in ga onderdompelen volledig opgenomen in mijn album met meest intense ervaringen op Sardinië. Misschien komt dat omdat het lijkt alsof de tijdmachine die we allemaal in ons hebben mij voor één dag terugvoert in de tijd naar het Sardinië van minstens een paar eeuwen geleden, dat nog was opgedeeld in de Giudicati.
Ik neem je mee om samen een festiviteit te beleven die al meer dan vijfhonderd jaar standhoudt en altijd haar charme heeft weten te behouden, ondanks enorme media-aandacht en de daaruit voortvloeiende exponentiële stijging van het aantal toeschouwers. Ik zal je vertellen wat voor mij de betekenis is van de beroemdste ringsteekwedstrijd van Italië, la Sartiglia, die plaatsvindt in de stad Oristano, in het midden van Sardinië, en ik zal proberen te vertellen waarom ik er jaar na jaar steeds weer geëmotioneerd van raak.
Het evenement dat de hoofdrol speelt in mijn verhaal van vandaag de dag stamt uit het middeleeuwse Europa van de vijftiende en zestiende eeuw, toen vorsten, onderkoningen, leenheren en beroepsgilden het publiek ringsteekwedstrijden aanboden ter gelegenheid van de verkrijging van koningsambten, de geboorten van troonopvolgers of bijzondere feestdagen, waarbij de adellijke klasse werd betrokken en het volk werd verbannen in de rang van de eenvoudige toeschouwer met het doel ze bezig te houden en te vermaken. Dus al meer dan vijfhonderd jaar en tot in onze tijd is dit hét hippische toernooi van Oristano, de Sarticula of ringsteekwedstrijd, wereldwijd bekend als Sa Sartiglia.
Het Gremio dei Contadini [vereniging van boeren] en het Gremio dei Falegnami [vereniging van timmerlieden] hadden, als vertegenwoordigers van het volk, de taak om de feestelijkheden te financieren en te organiseren.
Sindsdien is de essentie van het ritueel intact gebleven. Elk jaar zijn er twee races om de ster en hoe hoger het aantal sterren is dat de ruiters tijdens de wedstrijd steekt, hoe weelderiger en overvloediger de oogst zal zijn: het steken van de ster is nu net als toen een goed voorteken.
Maar buiten de geweldige paardenrace is het meest fascinerende nog wel het mysterieuze dat in de lucht hangt en de ultieme schoonheid die alles omhult wat er gaande is rond de hoofdpersoon van de wedstrijd, genaamd Su Componidori, de ruiter die door de twee verschillende Gremi gekozen is om de wedstrijd op de laatste zondag en dinsdag van het carnaval te leiden vanwege zijn hoogstaande kwaliteiten, niet alleen op het gebied van paardensport.
Rondom het beeld van de ‘halfgod’ Su Componidori, geen man en geen vrouw, heeft altijd een groot mysterie gehangen, met name vanwege de schoonheid en de onbetwiste charme van de rituelen die hem begeleiden vanaf zijn benoeming.
Op de ochtend van de laatste zondag van het carnaval, wordt in Oristano, rond het middaguur, in het gebouw van het Gremio dei Contadini de uitverkoren ruiter omgetoverd in Componidori. Met de hulp van de massaieddas, zeer bekwame meisjes gekleed in jurken in de oude stijl van Oristano, en onder toeziend oog van een meer ervaren vrouw, sa massaia manna, trekt de ruiter de kostbare kleding aan die zorgvuldig bewaakt wordt door het Gremio.
Zodra hij de leren broek aan heeft met daarop het witte overhemd en de coietto, een leren jasje dat aan de voorzijde verlengd is als een rokje, krijgt de ruiter het mysterieuze masker op zijn gezicht.
Dit is een van de meest magische en spannende momenten van de hele ceremonie die versterkt wordt door het onmiskenbare geluid van de tamboers en trompetters van Oristano: de man is veranderd in Componidori.
Op het hoofd worden nog een geborduurde sluier en de hoge hoed geplaatst en ten slotte brengt de sa massaia manna een rode camelia aan op zijn borst. Daarmee is het aankleden voltooid van de man die de grond niet meer zal mogen raken tot het einde van de wedstrijden.
De figuur van Su Componidori is subliem. Na het aankleden brengt een ambachtsman het paard naar sa mesitta, de tafel waar de gedaanteverwisseling van de ruiter heeft plaatsgevonden, en van daaraf zal Componidori zijn sierlijk opgetuigde ros bestijgen zonder ook maar enig moment de grond aan te raken.
Su Componidori wordt zo de hoogste autoriteit met voor één dag de taak om de wedstrijd te leiden en de ruiters en de rest van de stad te groeten, terwijl hij plechtig voortschrijdt en de menigte onafgebroken zegent met het heilige symbool sa pippia de maiu, de dubbele bos viooltjes.
De wedstrijd is slechts een van de vele onderdelen van de Sartiglia, het evenement waar de hele stad Oristano zich een heel jaar op voorbereidt. Het deel dat mij elk jaar het meest van al fascineert is het aankleden van de aanvoerder van de wedstrijd, van Su Componidori, en het moment dat hij naar buiten komt vanuit het gebouw van het Gremio, volledig achterover op de rug van zijn paard en zich volledig aan hem toevertrouwend.
Geloof me, beste Nederlandse reizigers, eigenlijk heb ik nog maar een tipje van de sluier opgelicht van iets dat veel fascinerender is dan ik hier onder woorden kan brengen. Ik wacht op je in Oristano, volgend jaar op de laatste zondag van het carnaval en de dinsdag erna. Je zult dan een stad vinden die klaar is om je te verwelkomen en je het meest fascinerende hippische toernooi te laten beleven dat je ooit hebt gezien … En weet dat geen van de 120 ruiters die elk jaar meedoen aan de Sartiglia ooit zijn paard kwaad zou doen: het dier is voor elke deelnemer heilig. Het meemaken van de perfecte symbiose tussen Su Componidori en zijn paard zal je laten inzien hoe belangrijk respect voor het paard hier is.
Tot zover het Sardijnse carnaval. Tot het volgende verhaal, de volgende reis naar Sardinië, waar nog zo veel meer te ontdekken is, ook ver van de zee 😉
Auteur van de post en alle foto’s: Antonella Fancello
Belangrijkste foto: Su Componidori met twee ridders ‘Su segundu’ en ‘Su terzu’
Vertaald door Nunzia Taaldiensten